Stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie w sprawie braku możliwości dofinansowana wymiany kotłów przed podpisaniem umowy z mieszkańcami

W związku z informacjami przekazywanymi od gmin będących beneficjentami w ramach Działania 4.4. Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza RPO WM 2014-2020 dotyczącymi stwierdzenia przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Krakowie nieprawidłowości w przyjmowanych uchwałami Regulaminach udzielania dotacji na dofinansowywanie zmiany źródła ciepła w budynkach mieszkańców poniżej przedstawione jest stanowisko RIO przekazane do Instytucji Zrządzającej RPO WM 2014-2020 w grudniu br. w zakresie:

• możliwości przyznawania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie zadań zrealizowanych przed udzieleniem dotacji,
• zapewnienia przez gminy (beneficjenta) systemu zarządzania i kontroli, który umożliwi funkcjonowanie procedur gwarantujących m.in. zachowanie poprawności i prawidłowości deklarowanych wydatków, zapewnienie właściwej ścieżki audytowej, zapobiegnie nadużyciom i nienależnie wypłaconym kwotom.

Stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie odnoszące się do możliwości przyznawania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie zadań zrealizowanych przed udzieleniem dotacji, było już przez Izbę niejednokrotnie prezentowane i pozostaje w pełni aktualne.

Zgodnie z art. 126 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm.) dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.

Jak już to było niejednokrotnie przez Izbę wskazywane, istotą dotacji celowych jest przekazanie beneficjentowi środków pieniężnych przeznaczonych na sfinansowanie lub dofinansowanie zadania, w wyniku czego beneficjent poniesie wydatki, o których wysokości i strukturze rodzajowej decyduje zazwyczaj dysponent udzielający dotacji. Zasadne zatem pozostaje stwierdzenie, że dotacja celowa powinna zostać udzielona na zadanie, które dopiero po udzieleniu dotacji zostanie zrealizowane. Dopiero po udzieleniu dotacji beneficjent poniesie określone wydatki, które zostaną sfinansowane z udzielonej dotacji. Powyższe prowadzi do konkluzji o braku możliwości przyznawania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie zadań zrealizowanych przed udzieleniem dotacji, poprzez refundowanie wydatków poniesionych na realizację tych zadań przed udzieleniem dotacji. W pierwszej kolejności powinno nastąpić udzielenie dotacji (zawarcie umowy określającej zadanie, które ma zostać zrealizowane przy udziale środków pochodzących z dotacji celowej).

Natomiast za prawidłowy należy uznać pogląd, w myśl którego rozliczenie dotacji celowej może obejmować wydatki dokonane przez beneficjenta wprawdzie przed przekazaniem środków finansowych przez podmiot udzielający dotacji, ale już po zawarciu umowy w przedmiocie udzielenia dotacji, zgodnie z przeznaczeniem określonym przez zawartą umowę.

Odnosząc się natomiast do procedur dotyczących realizacji prac inwestycyjnych uchwalanych przez poszczególne gminy RIO wskazuje, że podejmowane w tym względzie uchwały organów stanowiących gmin, podlegające nadzorowi RIO są badane przez Kolegium Izby. Przedmiotowa ocena legalności ma charakter następczy, co oznacza, że jest przeprowadzana po podjęciu uchwały przez konkretną radę gminy.

W przypadku stwierdzenia przez Kolegium Izby, iż rozwiązania przyjęte w danej uchwale naruszają obowiązujące prawo, Kolegium Izby ma możliwość zastosowania odpowiednich środków nadzorczych, w tym prowadzących do wyeliminowania wadliwych uregulowań z obrotu prawnego. Kolegium Izby bada odrębnie każdą z uchwał objętych nadzorem, przy czym następuje to po przekazaniu uchwały do RIO przez organ wykonawczy gminy.

Reasumując należy zatem wskazać, że każda z uchwał rad gmin dotyczących dofinansowania projektów z zakresu likwidacji niskiej emisji, zostanie z urzędu oceniona pod kątem zgodności z prawem przez organ nadzoru. Nadesłane przez Instytucję Zarządzającą RPO pismo wyjaśniające liczne wymogi stawiane Beneficjentom w zakresie zapewnienia systemu zarządzania i kontroli w zakresie prawidłowej realizacji projektów zostało przekazane każdemu z Członków Kolegium Izby, co umożliwi wykorzystanie informacji w nim zawartych w trakcie podejmowanych czynności nadzorczych.