Formy ochrony przyrody

KATEGORIE

• Ojcowski Park Narodowy
• Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie
• Pomniki Przyrody
• Obszar Natura 2000

OJCOWSKI PARK NARODOWY

Pod względem administracyjnym cały obszar Ojcowskiego Parku Narodowego stanowi jeden Obwód Ochronny "Groty" w skład, którego wchodzą 3 obchody - Korytania, Złota Góra i Pieskowa Skała. Po zmianach administracyjnych wprowadzonych z dniem 1 stycznia 1999 r. teren Parku znalazł się w województwie małopolskim, w powiecie ziemskim krakowskim, na terenie czterech gmin:

• Skała (1222,56 ha - 56,98% powierzchni OPN),
• Jerzmanowice-Przeginia (300,10 ha - 13,99%),
• Wielka Wieś (114,67 ha - 5,34%)
• Sułoszowa (508,29 ha - 23,69%).

Park posiada strefę ochronną zwana otuliną rozciągającą się na obszarze pięciu gmin, tj. gmin wymienionych wyżej oraz gminy Zielonki. Strefa ochronna utworzona na mocy uchwały Rady Narodowej Miasta Krakowa z dnia 2 grudnia 1981 roku o powierzchni 7000 ha uległa niewielkiemu zmniejszeniu do 6777 ha w związku z nowelizacją rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Ojcowskiego Parku Narodowego.

Więcej informacji o Ojcowskim Parku Narodowym można znaleźć na stronie: http://www.ojcowskiparknarodowy.pl/

PARK KRAJOBRAZOWY DOLINKI KRAKOWSKIE

Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego jest jednostką budżetową samorządu Województwa Małopolskiego powstałą 30 stycznia 2009 r. w wyniku połączenia Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Popradzkiego Parku Krajobrazowego w Starym Sączu i Zespołu Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie.

Głównym zadaniem ZPKWM jest ochrona wartości przyrodniczych, historycznych, kulturowych oraz walorów krajobrazowych w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Działaniami statutowymi ZPKWM są: prowadzenie edukacji ekologicznej zwłaszcza młodzieży szkolnej i studentów, ochrona przyrody ożywionej i nieożywionej oraz propagowanie turystyki na terenie parków krajobrazowych.

W skład ZPKWM wchodzi 11 Parków, w tym: Park Krajobrazowy "Dolinki Krakowskie" o powierzchni 20 686,1 ha jest położony na terenie 9 gmin: Bukowno, Jerzmanowice-Przeginia, Krzeszowice, Michałowice, Olkusz, Trzebinia, Wielka Wieś, Zabierzów i Zielonki. Rozciąga się od Michałowic w kierunku północno - zachodnim do Bukowna. Charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu i obejmuje szereg dolin jurajskich, między innymi: Dolinę Kluczwody, Dolinę Bolechowicką, Dolinę Kobylańską, Dolinę Będkowską, Dolinę Szklarki, Dolinę Racławki i Dolinę Eliaszówki. W obrębie parku znajduje się pięć rezerwatów przyrody: Dolina Eliaszówki, Dolina Kluczwody, Dolina Racławki, Wąwóz Bolechowicki oraz Dolina Szklarki - rezerwat leśny, utworzony w 1989 roku; położony miedzy Jerzmanowicami a Szklarami, o powierzchni 46,69 ha. Ochronie podlegają różnorodne zespoły buczyn, jaworzyna górska, grądy oraz murawy kserotermiczne i naskalne.

Więcej informacji o Parku Krajobrazowym Dolinki Krakowskie można znaleźć na stronie: http://www.zpkwm.pl/krakow/parki.html

POMNIKI PRZYRODY

Na terenie Gminy zarejestrowanych jest 38 pomników przyrody, czyli pojedynczych tworów przyrody żywej i nieożywionej. Mogą wysterować również w skupieniach. Oznaczają się szczególną wartością naukową, kulturową, historyczno-pamiątkową i krajobrazową. Posiadają indywidualne cechy wyróżniające je wśród innych tworów. W tabeli poniżej przedstawiono wykaz pomników przyrody.

OBSZAR NATURA 2000

Europa zajmuje niespełna 5% lądowej powierzchni Ziemi. Jednak pomimo niewielkich rozmiarów, na jej obszarze występuje ogromna różnorodność roślin, zwierząt i krajobrazów, z których wiele nie występuje nigdzie indziej na świecie. Bogactwo biologiczne w dużym stopniu wynika z różnic klimatycznych, geologicznych i geomorfologicznych. Od wybrzeża Morza Bałtyckiego, przez równiny niżu środkowopolskiego po szczyty Tatr – bioróżnorodność w Polsce jest doprawdy zadziwiająca.

W procesie powstawania krajobrazów Polski czynnikiem bardzo ważnym było długoletnie przywiązanie człowieka do ziemi. Przez wieki ludzie praktykowali różne sposoby uprawy roli, co sprzyjało rozwojowi licznych „siedlisk półnaturalnych”, bogatych w gatunki roślin i zwierząt dzikiej przyrody, których przetrwanie uzależnione jest całkowicie od nieprzerwanego użytkowania przez człowieka. W polskim krajobrazie wszędzie odzwierciedla się bogata mozaika narodowościowa, kulturowa, językowa i tożsamościowa Europy. Niewiele jest miejsc na świecie, w których występuje tak zróżnicowane bogactwo siedlisk naturalnych i ostoi dzikiej przyrody kontrastujące ze ściśle powiązanymi krajobrazami kulturowymi na tak małym obszarze.

Powstanie sieci Natura 2000, która jest światowym ewenementem w zakresie międzynarodowej, obszarowej ochrony przyrody potwierdza, że ochrona zagrożonej różnorodności biologicznej Europy jest jednym z priorytetów działalności Unii Europejskiej.

Głównym celem funkcjonowania sieci Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej.

Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 20% powierzchni lądowej. Obejmuje dwa typy obszarów chronionych: obszary specjalnej ochrony ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedlisk. W jej skład wchodzi 849 obszarów siedliskowych oraz 145 obszarów ptasich.

Na terenie Gminy Jerzmanowice-Przeginia obszary siedliskowe chronione Natura 2000 to:

• Dolinki Jurajskie PLH120005 (Rezerwat przyrody Dolina Szklarki i Dolina Racławki)
• Dolina Prądnika PLH120004

Dyrektywa Siedliskowa wymaga zachowania tzw. właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków. W odniesieniu do siedlisk przyrodniczych oznacza to, że ich naturalny zasięg nie zmniejszy się, zachowają one specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne oraz stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy. W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że zachowana zostaje liczebność populacji i wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku, gwarantująca utrzymanie się go w biocenozie przez dłuższy czas.

DOLINKI JURAJSKIE PLH120005

Obszar położony jest na terenie dużego regionu geologicznego Monokliny Śląsko-Krakowskiej. Monoklina zbudowana jest z dwóch wielkich kompleksów skalnych. Niżej położony kompleks tworzą utwory karbońskie, dewońskie i starsze. Wyższy kompleks tworzą osady permu, triasu, jury, kredy i młodsze. Największe znaczenie w budowie geologicznej monokliny mają wapienie wieku jurajskiego, będące najbardziej charakterystycznymi skałami na tym terenie, decydującymi o jej niepowtarzalnym charakterze.

Na teren ostoi składa się 11 enklaw, dobrze zachowanych pod względem przyrodniczym. Obejmują one obszar wyżynny, zbudowany z wapieni górnojurajskich, pokrytych warstwą lessu z wciętymi dolinami potoków, o charakterze skalistych jarów krasowych. Ich ujścia są zwykle zwężone i zamknięte skalnymi bramami, zaś zbocza urozmaicone różnorodnymi formami skalnymi, jak pojedyncze maczugi, bastiony lub masywy. Występują w nich liczne jaskinie z bogatą szatą naciekową. Wschodnie zbocza są przeważnie bardziej skaliste i strome. Wierzchowina pokryta jest głównie polami uprawnymi oraz niewielkimi kompleksami lasów grądowych i bukowych, które porastają też zbocza dolin. Wśród leśnych zbiorowisk roślinnych dominują różnorodne zespoły buczyn i grądów, w mniejszym stopniu występują bory mieszane, łęgi olszowe oraz jaworzyna górska. Wąwozami płyną potoki i z nimi związane są płaty szuwarów i turzycowiska, a także łąki i pastwiska. Dolne partie zboczy dolin pokryte są murawami kserotermicznymi i ciepłolubnymi zaroślami.

Obszar należy do terenów o wysokiej bioróżnorodności. Stwierdzono tu występowanie 10 rodzajów siedlisk załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Najcenniejsze są murawy kserotermiczne, płaty buczyn, grądów i sporadycznie jaworzyn. 

DOLINA PRĄDNIKA PLH120004

Obszar obejmuje głębokie doliny Prądnika i Sąspówki wraz z falistą wierzchowiną usianą rozproszonymi ostańcami, będącymi typowymi elementami krajobrazu Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Formy te powstały w wyniku procesów erozyjnych działających w górnojurajskich wapiennych skałach budujących ten obszar. Charakterystyczne dla tego terenu zjawiska krasowe są przyczyną występowania licznych jaskiń, szczelin i malowniczych form skalnych - baszt, bram, ambon itp. Szata roślinna tworzy skomplikowany układ przestrzenny, odzwierciedlający zróżnicowanie warunków siedliskowych; często, obok siebie, występują zbiorowiska o odmiennym charakterze ekologicznym. Większą część ostoi pokrywają lasy grądowe, buczyny i na mniejszych powierzchniach, bory mieszane. Na stromych zboczach i skałach występują ciepłolubne zarośla, murawy kserotermiczne i wapieniolubne zbiorowiska naskalne. W dnach dolin zachowały się fragmenty mezofilnych łąk i pastwisk oraz roślinność nadpotokowa. Na terenie ostoi - w dolinie rzeki - występuje luźna zabudowa. Obszar ważny dla zachowania bioróżnorodności. Występuje tu wiele rzadkich i zagrożonych oraz podlegających prawnej ochronie gatunków roślin naczyniowych i zwierząt. W związku z ograniczeniem użytkowania kośno-pasterskiego, interesujące zbiorowiska nieleśne - łąki i murawy - podlegają sukcesji.

Na niewielkim terenie występują prawie wszystkie zjawiska geomorfologiczne typowe dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej; liczne są też zjawiska krasowe (około 300 jaskiń).